5 vaardigheden die IT-studenten missen
26-07-2012
Basale technische kennis genoeg bij Nederlandse afgestudeerde IT'ers, maar samenwerken in een team, met klanten en het begrijpen van bedrijfsprocessen is nog een probleem. In het bedrijfsleven mogen ze direct de klas weer in.
De vraag naar goed IT-personeel blijft onverminderd hoog. Aanbod is er, zij het mondjesmaat, maar met het aannemen van net afgestudeerde IT’ers is de taak van de gemiddelde human resourcemanager nog niet gedaan. Om het gat te dichten tussen opleiding en praktijk moet er aan de nieuweling nog wel wat bijgespijkerd worden. “Er moet vaak nog substantieel geïnvesteerd worden in aanvullende opleiding en training”, zegt Michiel van Schie van branchevereniging ICT~Office. “60 procent van de bedrijven zegt meer dan 5.000 euro in opleiding en training te investeren. In 25 procent van de gevallen is dat meer dan 15.000 euro.”
Afgestudeerden komen met een brede IT-kennis van de opleiding, maar generalisten worden niet overmatig veel gevraagd. Bedrijven vragen om meer, maar zien zich geconfronteerd met lacunes in de vaardigheden van de nieuwkomers. Ten eerste is de technische kennis te algemeen, zijn er struikelblokken in het werken met klanten, worden communicatieve vaardigheden gemist en mag er wel meer inzicht komen in de zakelijke toepassingen van software in plaats van de technische functionaliteiten.
Hierbij vijf vaardigheden die bedrijven missen in nieuw aangenomen IT-personeel:
1. Diepgaandere inhoudelijke kennis van IT
De afgestudeerde IT’er heeft over het algemeen genoeg basisvaardigheden in ‘hands-on’ technologie, kan goed overweg met bouwen van programma’s en weet vaak de laatste stand van de techniek. Maar het blijft allemaal te algemeen, is de veelgehoorde klacht. Ze kunnen veel, maar het blijft oppervlakkig. Daardoor kunnen ze zelden direct aan de slag bij hun eerste werkgever.
“Ik mis vooral gedegen knowhow over gestructureerd testen zoals regressietesten, unit-testen, performancetesten en het profilen van code”, zegt Henk Rietveld, manager R&D bij Cordys, een ERP-leverancier. Intern werkt Rietveld met zijn eigen ICT-afdeling en ziet zo waar het er aan schort. “Nieuwelingen zijn vaak slecht bekend met het gedachtegoed rond ‘Agile Software Development’. Wij werken bijvoorbeeld met de bekende ‘SCRUM-methode’. Daar hebben ze wel van gehoord maar ze kennen de voordelen ervan en concepten erachter niet.”
Het gemis aan diepere kennis van ICT is ook te merken aan het overzicht dat er moet bestaan in het complexe veld aan gebruikte applicaties binnen een bedrijf. Rietveld: “Studenten zijn vaak zeer vaardig in het bouwen van nieuwe oplossingen maar hebben een zeer beperkte kennis van belangrijke technieken die gebruikt worden voor de integratie van verschillende systemen waaronder XML, XSLT, SOAP en REST. Het huidige IT-onderwijs richt zich voornamelijk op de standaarden die momenteel gebruikt worden in de IT-branche: Java, Javascript, C(++) en .NET. Dit zie ik ook bij kennis over ERP-producten. De studenten zijn slechts zeer oppervlakkig op de hoogte van veel gebruikte producten als Microsoft Dynamics en Baan ERP.”
2. Kennis en inzicht van zakelijke processen bij de klant
Nieuwelingen hebben hun focus nog op het leerproces en hebben te weinig aandacht voor de behoefte van de klant, zegt Linda Sinke-Voorhorst, bij dienstverlener Sogeti verantwoordelijk voor het opleidingsprogramma Young Professionals. “Ze denken in oplossingen, op inhoud. Het vertalen in zakelijke processen moet nog gebeuren.” Net zo lastig als inzicht te krijgen in de zakelijke processen bij een klant is het herkennen van de politieke stromingen binnen een bedrijf. Interne politiek kan frustrerend zijn in het gehele proces van een ICT-project, waarbij ieder een eigen agenda heeft. Het omgaan daarmee is niet iedereen gegeven, zo zegt Sinke. “Je moet er gevoel voor hebben.”
Dienstverleners als Ctac, dat software van SAP implementeert bij grote bedrijven, zoeken wat dat betreft naar mensen die verschillende specialistische kennis in huis hebben. “Er wordt veel gevraagd aan onze consultants, zoals de nieuwste technieken binnen ERP, bijvoorbeeld mobiel”, zegt Richard Benschop, zeven jaar geleden de oprichter van Ctac Education. Het doorgronden van het bedrijfsproces bij de klant is daarin essentieel. “Veel kennis valt niet meer te proppen in 1 persoon, dat wordt een schaap met vijf poten. Dus probeer je diverse disciplines binnen een team te verenigen.”
Ctac als SAP-huis heeft in het opleiden van nieuwelingen aansluiting gezocht bij gebruikersvereniging VNSG. Met de Hogeschool Amsterdam wordt samengewerkt om de aansluiting van de opleidingen met de praktijk te verbeteren. Daarbij worden SAP-systemen aan de studenten ter beschikking gesteld, zoals CRM en ERP. Dat wordt vooral gebruikt tijdens de bedrijfssimulaties die studenten doen. In die opleidingsmodule leren de studenten om hun eigen bedrijf op te zetten en producten en diensten te verkopen. Voor de zakelijke processen gebruiken ze de software van SAP, bijvoorbeeld voor productontwikkeling en administratie.
“Zo leren ze in de praktijk hoe ERP werkt, krijgen ze ervaring met het instellen van de software en zien ze mogelijk zelfstandig nieuwe toepassingen, zegt . Samen kijken we wat er nog ontbreekt. Verder leren ze zo dynamische bedrijfsprocessen te vertalen in de softwarematige ondersteuning. Het zou helpen als er op de opleidingen meer aandacht kwam voor het kweken van begrip van en dynamisch project, met deadlines, politieke stakeholders bij de klant, werken onder tijdsdruk.
Ook Sogeti heeft een programma opgezet om de technisch hooggeschoolde ex-studenten zakelijk inzicht bij te brengen. In samenwerking met de Universiteit Ohio worden nieuwkomers een cursus inzicht in zakelijke processen gegeven. Daarbij leren de studenten ook in een team te werken, een ander aspect dat veelal wordt gemist in de gereedschapskist van afgestudeerden (zie gemiste vaardigheid nummer 3).
Het gemis aan inzicht in de zakelijke processen wordt niet alleen gezien bij de Nederlandse bedrijven in de ICT-sector, maar ook bij de grotere Nederlandse bedrijven die beschikken over een eigen ICT-afdeling. Dat speelt onder meer bij Cordys, zegt Rietveld, die intern werkt met ICT’ers. “De informaticastudenten die bij ons terecht komen, weten vrijwel niets van ‘de business’. Zo hebben ze vaak geen idee van de werkwijze die onze marketing en sales hanteren en zijn vooral gericht op de ontwikkeling van software.”
“Waar ze in eerste instantie moeite mee hebben is hoe zaken in het operationele proces worden ingezet, hoe een specifiek bedrijfsproces in elkaar zit”, herkent ook Kees Janse, CIO bij Schiphol Groep. “Maar dat is ook niet te verwachten.” Rietveld zit daar ook niet zo mee. “Dat leren ze gaandeweg wel.”
3. Communicatieve vaardigheden
Naast het inzicht in de zakelijke processen bij de klant is het ook zaak dat te kunnen vertalen naar de codekloppers, En andersom: het begrijpelijk overbrengen van technische specificaties en (on)mogelijkheden van de terugkoppeling uit de IT-organisatie naar de ‘business’ is vaak essentieel om een project te kunnen laten slagen. Daarbij moet dus niet allen goed worden gecommuniceerd met de klant, maar ook met de eigen collega’s. Een daar schort het nogal aan, zo blijkt.
“Wij merken dat academisch opgeleide studenten van zichzelf wat sociaal vaardiger zijn dan HBO-studenten”, zegt Rietveld (Cordys). “Toch bevat het academisch leerpad weinig sociale bagage. Onze ervaring met bijvoorbeeld Hogeschool Windesheim is dat er behoorlijk veel aandacht besteed wordt aan sociale en professionele effectiviteit. Bij Cordys werken we veel met kleine SCRUM-teams en ik vind het belangrijk dat onze medewerkers goed kunnen samenwerken in deze teams. Er zijn wel eens nieuwe medewerkers die dat moeilijk vinden. In het ‘personal development plan’ van deze medewerkers besteden we aandacht aan leerdoelen gericht op sociale vaardigheden zodat ze hierop gecoacht worden.”
“Het belangrijkste minpunt is de ‘ability to work on a team’. Daar ben ik het hoogstens wel gedeeltelijk mee eens”, zegt Jan Peter de Valk, CIO bij DHL. “Net afgestudeerde IT’ers hebben nog niet zoveel ervaring in het echt samenwerken in groepen. Daarmee wil ik niet zeggen dat ze de skills niet hebben, ze missen louter de ervaring.” Tegenwoordig wegen competenties als communicatie zwaarder dan louter technische vaardigheden. IT’ers moeten klanten tevreden stellen. “Daarom heb ik al mijn technische mensen een consultancy cursus laten doen, daardoor leren ze omgaan met de klant”, zegt De Valk.
4. Specialistische kennis van applicaties
Sommige IT-dienstverleners hebben zichzelf gespecialiseerd op nichemarkten en zijn dientengevolge dan ook op zoek naar gespecialiseerd personeel. Dat levert extra uitdagingen op, die eigenlijk alleen maar kunnen worden beslecht door zelf bemoeienis te krijgen met externe opleidingen, zo blijkt uit het voorbeeld van Motiv, een IT-dienstverlener die zich gespecialiseerd heeft op het beveiligen van IT.
“Wij kijken naar hogescholen met specifieke opleidingen”, zegt Iris van Doorn, HR-manager bij Motiv. Vorig jaar heeft dat bedrijf de Motiv Academy opgezet om beter te samenwerken met opleidingsinstituten. “De basiskennis is er wel, maar zijn druk bezig een netwerk op te bouwen met hogescholen en te sparren met scholen over betere aansluiting. Veel basiskennis over security, zoals firewalls, is weggeëbd bij de opleidingen. Daar liepen we hard tegenaan. Nu hebben we in samenwerking met de Hogeschool Utrecht een minor security opgezet. Dat willen we dat uitbouwen naar een volledige studie, met systeembeheer en waarbij ook CISP onderdeel is.”
Maar bestaande specialistische kennis halen uit de markt is ook al niet altijd de oplossing. SAP-dienstverlener Ctac zoekt “ervaren nieuwelingen” en dat is een flink karwei. Ze zijn er niet in voldoende mate; de vraag is groot en de SAP-wereld is klein. Daarnaast kleven daar ook weer nadelen aan. Ze zijn soms blijven hangen in oudere manieren van werken waarvan de technologische ontwikkeling dat achterhaald heeft gemaakt. Benschop: “Sommigen hebben oogkleppen op en volharden in de werkwijze die ze hadden met oudere releases van producten terwijl de nieuwe release een nieuwe werkwijze vereist. Zij bewegen te weinig mee met de laatste stand van de techniek. Neem bijvoorbeeld object gedreven programmeren ten opzichte van procedureel gedreven programmeren. Dat is voor hen een stap te ver.”
5. Verkoopvaardigheden
Is het al moeilijk ICT-ers te vinden die beschikken over voldoende communicatieve vaardigheden, nog een stapje verder is ook nog eens de commerciële kansen te herkennen en te benutten in het contact met prospects en klanten. Van Doorn (Motiv): “Er is een tekort aan commercieel denkende IT-ers. De technici verdiepen zich in de techniek maar vergeten zichzelf te verkopen. Die communicatieve vaardigheden zijn schaars.” Voordeel is wel dat een bredere algemene technische kennis vaak volstaat er alleen moet worden geschaafd aan de verkooptechnieken. Vaak zijn het dan ook afgestudeerden van de opleiding Bedrijfskunde of Bedrijfskundige Informatica.
Toch is het gemis aan verkooptalent wel tekenend, vindt David de Nood van werkgeversorganisatie VNO-NCW. Volgens hem valt het samen met het gemis aan echt ondernemerschap in Nederland. En dan bedoelt hij niet zozeer de kleine zelfstandige IT-er die de laatste jaren om meerdere redenen zijn opmars maakt, maar dé ondernemer. “Nederland loopt voorop met uitvindingen, het aantal toegewezen octrooien is buitengewoon. Maar vervolgens liggen die octrooien te verstoffen. We doen er niets mee.”
Computer World Rene Schoemaker