5 doodenge IT-redenen om het land te ontvluchten
18-09-2015
Over pakweg 5 jaar heeft elke burger toegang tot enorme IT-capaciteiten: supersnelle verbindingen, overal bereik en de rekenkracht van supercomputers in je broekzak. Dat brengt ook enge toepassingen met zich mee. 'Technologische vooruitgang' voor de één is 'evolutionaire misstap' voor de ander.
2020 is 'Het jaar 2000' van de jaren 90 in een nieuw jasje. De wereld wordt zoveel beter, beloven fabrikanten, politici en wetenschappers die doelen op 5G, supercomputers met 3D-chips, grafeen, holografische technologieën en hoverboards - en alle teleurstellingen en frustraties die daarmee gepaard gaan. Nog verderop in de toekomst krijgen we kwantumcomputers, hyperintelligentie digitale assistenten, breinchips en ander sciencifictionmateriaal.
In 2019 communiceren we via 24 miljard IP-apparaten voorspelt Cisco. Dan hebben we naar schatting 7,7 miljard mensen en dus bijna vier IP-apparaten per persoon. Dat is een conservatieve schatting: huishoudelijke apparatuur, andere domotica en speelgoed communiceren naar de router via protocollen als ZigBee en BLE, maar er zijn al fabrikanten die slimme spullen van TCP voorzien. ARM verwacht zelfs 50 miljard IP-apparaten in 2020. Hoe dan ook, data stroomt werkelijk overal en naar plekken waar we onmogelijk controle over kunnen houden.
Vijf jaar = een leven in de IT
Ook nieuwe chiptechnologie brengt vooruitgang die een kwantumsprong zijn - en sneller dan je denkt. Het einde van de Wet van Moore is in zicht, maar bedenk dat die groei exponentieel is. Dat betekent dat we in twee jaar qua efficiëntie van chips verdubbelingen gaan zien van de groei waar ze tot nu toe vele tientallen jaren over hebben gedaan. Dat biedt ongekende mogelijkheden over slechts een paar jaar. Een supercomputer in je broekzak bijvoorbeeld.
Ontzettende nuttige toepassingen voor de één zijn verbijsterende grondrechtenschenders voor de ander. En voor de meeste mensen iets daar tussenin. We pakken onze glazen bol en aluhoedje erbij en blikken vooruit. Een overzicht van zomaar wat technologische vooruitgang in 2020 die je innerlijke luddiet bevrijden en waardoor je gaat sparen voor die verlaten berghut in een ver land zonder glasvezel.
1. Overal draait gezichtsherkenning
Die camera's die je overal volgen worden handig gebruikt om gezichtsherkenning op grote schaal in te kunnen zetten. Het gebeurt nu al op een aantal plaatsen, zoals bij de douane, kerken (jawel) en luxueuze hotels, maar het gaat nationaal ingezet worden. Landen als de VS en Australië lopen daarin voorop, vooral onder het mom van terrorismebestrijding: de magische dolk die in de rug wordt gestoken van ooit hard bevochten basale vrijheden.
En is het wel effectief voor het beoogde doel? Biometrische gegevens die worden opgeslagen, in dit geval foto's, worden gehackt, databases online gesmeten en vervolgens zit je met de gebakken peren. Een wachtwoordreset is een optie als je database met logins verliest, maar een gezicht reset je niet zo makkelijk.
Verder levert het systeem verkeerde matches op. De FBI heeft een nieuwe implementatie met een stevige foutmarge. Tot twintig procent van de matches mag een false positive zijn volgens de opgestelde functionele eisen van de FBI zelf. Hoe ga je hier nou een terrorist realtime mee volgen? Niet, zo blijkt.
En toch die push naar allesomvattende gezichtsherkenning. Een paranoïde persoon zou haast gaan vermoeden dat die beleidsmakers een heel ander doel voor ogen hebben.
2. Je medische gegevens liggen op straat
Het idee van het Landelijke Schakelpunt is een radicale draai met hoe het voorheen ging met elektronische patiëntendossiers. Die werden namelijk door de huisarts verstuurd op het moment dat een andere arts daarom vroeg (een pushsysteem). De hoofdbehandelaar had zo controle over het opgestelde dossier. Onder het LSP werd dat een pullsysteem, waarbij de andere behandelaar bij het dossier kan.
Dat heeft grote gevolgen voor het medisch beroepsgeheim. Zo worden de laatste consulten gedeeld, ongeacht de relevantie van de inhoud. Gepraat met je huisarts over bijvoorbeeld je relatieproblemen of zorgen om SOA's? Dat ziet je fysiotherapeut straks ook.
Een alternatief voor het LSP dat is opgetuigd door critici maakt van het delen van elektronische gegevens weer een push-systeem, zodat de huisarts die controle weer in handen heeft. Maar of dat kan opboksen tegen het opstomende LSP? Dat wordt onderschreven door de grote huisartsenvereniging LHV, heeft de voorkeur van behandelaars en verzekeraars, en patiënten tekenen automatisch.
Los van het LSP, hebben we in de Nederlandse zorg te maken met een voortschrijdende deelcultuur waarbij er steeds meer (juridische) uitzonderingen zijn op het medisch beroepsgeheim. Zorgverzekeraars die fraude vermoeden bijvoorbeeld. Maar onder meer recente wijzigingen in de Wet maatschappelijke ondersteuning en Wet op de jeugdzorg zorgen ervoor dat er steeds meer gegevens gewisseld worden, zonder dat patiënten daar toestemming voor geven of soms zelfs over worden geïnformeerd. Vroeger werden medische gegevens bij uitzondering gedeeld en het is oppassen dat de uitzondering niet de regel wordt.
Kortom, dat gegevens op plekken komen waar ze niet thuishoren lijkt wel eens onvermijdelijk. Ook omdat de beslissers over zulke systemen vaak niet beseffen dat je gegevens constant kopieert en niet simpelweg verplaatst, zoals met papieren dossiers. Redenen genoeg om op zijn minst sceptisch te zijn over deze ontwikkeling.
3. Hardware is niet te vertrouwen
Ja, dit is al helaas al zo. Veel IT'ers (vooral post-Binney) vermoedden allang dat geheime diensten aller landen diep verstrengeld zijn in onze communicatie-infrastructuur. Toen werd je nog paranoïde genoemd, maar post-Snowden blijken de paranoïde vermoedens gegrond te zijn. Maar in de woorden van catch-22-auteur Joseph Heller: "Just because you're paranoid, doesn't mean they aren't after you."
Maar ook bedrijven zitten vuistdiep in alles wat je hebt en doet. De ophef over AVG dat het surfgeschiedenis van gebruikers opslurpt en doorverkoopt aan derden is vast nog maar het topje van de ijsberg. In veel ToS'en staat heel vaag omschreven welke gegevens van je computer worden geplukt. Dat was bij AVG ook, maar door het harder te stellen wat er precies gebeurde, ontstond er grote ophef. Terecht. Maar een andere softwareleveranciers zal zijn ToS niet gaan toelichten nu.
Geen wonder dat besturingssystemen als Tails, netwerksoftware als Tor, overlastvernietigende Adblockers en privacyvriendelijke zoekmachines als DuckDuckGo in de belangstelling staan. Andere software alleen maakt alleen geen einde aan het datagraaien. Leveranciers gaan ongetwijfeld leentjebuur spelen bij de NSA en gegevensslurpers implanteren in de hardware die je koopt. Hoe veilig je software ook is, als je de hardware waar het op draait niet kunt vertrouwen, is het volstrekt zinloos.
Paranoïde? Hopelijk. Maar zien we deze trend niet al? Een advertentiebedrijf als Google zit al steeds dieper in de hardware verstrengeld. Het beheerst de smartphonemarkt met Android. Die hardware wordt door andere fabrikanten gemaakt, maar Android van Google raakt, in tegenstelling tot het AOSP zelf, een ondoorzichtige codeblob. Of wat dacht je van Google Fiber? Een bedrijf wiens verdienmodel is gebaseerd op advertenties en gebruikersprofielen bezit dan onze communicatielijnen. Voelt dat goed?
4. Overal slimme apparaten
Slimme apparaten kunnen fantastisch zijn. Maar niet alles wat slim kan zijn, hoeft toch meteen slim te wezen? Waarom moet een oven op afstand te bedienen zijn? Wat is daar de use-case van? Willen we slimme wc's in de trein? Of slimme tv's. Ik heb werkelijk nog nooit een slimme televisie gezien waarvan ik dacht: "Dat is handiger dan een domme tv."
Allemaal features die de boel trager maken, gevoeliger maken voor kwetsbaarheden, last hebben van bloat en ongewenste updates. (Over vijf jaar is deze tirade als dit filmpje over het betwijfelde nut van mobieltjes in de jaren 90.)
Maar loop eens een winkel binnen. Blijkbaar is er vraag naar, want de slimme toestellen overheersen. Het lijkt wel een beetje als de VHS-tapes die opeens VCC begonnen te verdringen in de videotheek. Kun je klagen over de superioriteit van het systeem wat je wilt (het onthield de teller, was dubbelzijdig et cetera) maar het grote uitrollen is onvermijdelijk. Wacht dit wrede lot ons straks ook met tv's, koelkasten en ovens?
5. Quantified everything
Dit valt in het verlengde van de slimme apparaten: het kwantificeren van al onze activiteiten. Je slimme apparaten houden al bij waar je heengaat, hoeveel je beweegt, wanneer je slaapt, wat je eet, en meer. Daar komt nog veel meer bij. Je koelkast leert je eet en aankooppatronen kennen, je televisie snapt welke programma's je wilt zien en je bed snapt wanneer je eenzaam bent.
Die Quantified Self-data wordt doorverkocht (zie punt 3) en je hebt geen overzicht over waar die gegevens blijven. Adverteerders weten straks meer over je dan je bloedeigen moeder. (Misschien is dat zelfs al zo.) En de overheid kan je straks volautomatisch op de bon slingeren (wéér een baan weggeautomatiseerd).
Er is een goede reden dat we ooit bedacht hebben dat je vrij moet zijn om beslissingen te maken en domheden te begaan. Hoe doen we dat als zeer persoonlijke gedetailleerde activiteitsinformatie rondzwerft?
WebWereld Henk-Jan Buist